Brontekst bekijken van Vraag en Antwoord TWN

{{Publicatie
|Publicatie=Publiceren
}}
==Waar vind ik de TWN-lijst?==

De TWN-lijst is niet in beheer bij IHW. De lijst is digitaal beschikbaar via de [https://twnlist.aquadesk.nl/ TWN-lijst]. Hier is – uiteraard – altijd de laatste versie van de TWN-lijst te vinden. De lijst kan als geheel, maar ook in delen, bijvoorbeeld alléén de Kiezelwieren, in Excel-formaat worden gedownload. Omdat met regelmaat wijzigingen in de lijst worden aangebracht, meest nieuwe taxa, verdient het aanbeveling regelmatig een nieuwe download te maken.

==Wat moet ik doen wanneer ik een naam niet in de TWN-lijst kan vinden?==

Controleer altijd goed of een voor een determinatie gebruikte naam ook daadwerkelijk niet in de TWN-lijst voorkomt: wees bedacht op spel- en typefouten, ook in veel gebruikte determinatiewerken! Wanneer een naam inderdaad niet in de lijst staat, kan dat betekenen dat de desbetreffende naam nooit geldig is gepubliceerd, maar toch hier en daar in de literatuur als een “manuscriptnaam” zonder bijbehorende beschrijving wordt gebruikt. Deze namen worden vanzelfsprekend niet in de TWN-lijst opgenomen. Wanneer het wel een geldig beschreven naam is kan het ook een ouder, veelal nog maar weinig gebruikt synoniem zijn die (nog) niet is opgenomen. Het ontbreken van de naam in de TWN-lijst duidt erop dat de naam in het verleden ook niet in het waterbeheer is gebruikt. Het verdient aanbeveling het gebruikte, oudere synoniem dan om te zetten naar een – algemeen geaccepteerde! – recente naam, om te voorkomen dat de TWN-lijst vol loopt met op termijn niet meer gebruikte oudere synoniemen. In alle overige gevallen dienen de ontbrekende namen te worden aangemeld via de TWN-lijst. Daarbij is het van belang naast de groep waartoe het organisme behoort ook de volledige (correct gespelde!) naam van het organisme, de auteur(s) en het jaartal van publicatie door te geven, en tevens de voor de determinatie gebruikte literatuur. Dan kan snelle opname in de TWN-lijst worden gegarandeerd.

==Wat moet ik doen als ik een foutmelding krijg bij het aanvragen van een nieuw taxon?==

Vermoedelijk heeft u de foutmelding ‘You are not authorised user for requesting taxa, for registration please contact Rijkswaterstaat!' Het aanvragen van een nieuw taxon kan alleen gedaan worden door geregistreerde gebruikers. Per organisatie is er een contactpersoon. Blijkbaar bent u niet geregistreerd. Stuur een mail aan de [mailto:arnold.veen@rws.nl beheerder van de TWN-lijst].

==Welke namen komen er in de TWN?==

In de TWN-lijst zijn de namen van alle organismen opgenomen die bij de analyse van Nederlandse watermonsters zijn aangetroffen, en als zodanig zijn gerapporteerd. Daarbij is uitsluitend gekeken naar de correctheid van de naam, niet die van de determinatie! Ontbrekende namen moeten worden aangemeld via de site [https://twnlist.aquadesk.nl/ TWN-lijst]. Wellicht ten overvloede: Rijkswaterstaat voert géén selectie vooraf uit op basis van betrouwbaarheid van de waarneming! Élke geldige naam die correct wordt aangemeld wordt opgenomen!

Het aanvragen van een nieuw taxon in de TWN-lijst kan uitsluitend via de tool [https://twnlist.aquadesk.nl/ TWN-lijst]

==Zijn alle oude synoniemen opgenomen in de TWN?==

Bij het samenstellen van de TWN-lijst is uitgegaan van namen die in landelijke Nederlandse databases waren opgenomen. Niet opgenomen oude – veelal in onbruik geraakte – namen ontbreken daarom in de TWN, en worden slechts toegevoegd wanneer daartoe via de site een verzoek (“request taxon”, blauwe knop) wordt ingediend. Deze werkwijze beperkt het aantal verouderde namen en stimuleert het gebruik van recente synoniemen (in overeenstemming met de huidige systematiek).

==Waarom kan ik grootteklassen en ontwikkelingsstadia niet meer invoeren?==

In de afgelopen jaren was er een wildgroei ontstaan aan “parameters” die betrekking hadden op kenmerken van het betrokken taxon. Deze parameters waren bovendien alle voorzien van een 8-letter code (zie onder). Omdat er geen enkele coördinatie leek te zijn in deze kenmerk-parameters en hun codering werd het zicht op het voorkomen van de feitelijke taxa geheel vertroebeld (bij het indelen in grootteklassen verdwijnt meer informatie dan er bijkomt!). Daarnaast vormden ze een grote foutenbron in de databases. Bij de opzet van de TWN-lijst is daarom als uitgangspunt het taxon als systematische eenheid gekozen. Alle eigenschappen en kenmerken die mogelijk aan een taxon hangen dienen daarom in afzonderlijke velden te worden aangegeven.

==Waarom kan ik niet of lastig te onderscheiden soorten niet meer als combinatie invoeren?==

De belangrijkste regel van de TWN-lijst is dat uitsluitend gepubliceerde wetenschappelijke namen van organismen worden opgenomen. Slechts deze namen zijn in de internationale literatuur terug te vinden zodat gegevens over morfologie, fysiologie, ecologie, etc., van de betrokken organismen kunnen worden opgezocht. Het publiceren van – zowel nieuwe als veranderde – namen is aan min of meer strenge regels gebonden, en namen die hier niet aan voldoen worden aangemerkt als “invalid”. In het verleden werden ook samengestelde parameters toegelaten: parameters die aangaven dat het “de ene óf de andere soort” was, en in een aantal gevallen zelfs één van de drie. Veelal niet het gevolg van het feit dat de desbetreffende soorten niet waren te onderscheiden, maar het gevolg van ontoereikende analysemethoden. Aangezien deze combinaties geen enkele wetenschappelijke grondslag hadden ontstond ook hier wildgroei, met als achterliggende gedachte dat “gegevens” hetzelfde is als “informatie”. Het zal evenwel duidelijk zijn dat door deze werkwijze eerder informatie verloren gaat omdat verschillen in ecologie, etc. van de samengenomen soorten verhuld raken. Dit zal des te meer het geval zijn wanneer de samenstelling van zo'n gecombineerde parameter niet duidelijk is, en van analist tot analist verschilt. Wanneer de juiste identiteit van een aangetroffen soort belangrijk is voor een beoordeling moet de analyse hierop worden aangepast; wanneer die niet belangrijk is kan bijvoorbeeld tot op genusniveau worden gedetermineerd. Bij invoeren in een database kan eventueel een verklarende opmerking in een apart veld worden opgenomen. Op deze wijze kunnen de gegevens ook worden uitgewisseld. Een uitzondering op genoemde werkwijze wordt gevormd door de zogeheten “groepen” en “aggregaten” welke bij de macro-evertebraten in het leven zijn geroepen om met name niet te onderscheiden larvale stadia van sommige soorten te kunnen duiden. Deze combinaties zijn echter als zodanig gepubliceerd, zodat via de auteurscombinatie exact hiernaar kan worden verwezen. De systematiek van veel groepen microfyten staat evenwel nog te zeer in de kinderschoenen om dergelijke combinatie-parameters samen te stellen en te publiceren.

==Waarom zijn de parametertypen zo strikt gescheiden in de TWN?==

De TWN bestaat uit één lange lijst met namen van organismen, met hun bijbehorende gegevens (auteur-jaartal combinatie, parent of preferred name, status, literatuur). Elke taxon-naam komt slechts één keer voor in deze lijst. Om een groep organismen die voor een bepaalde analyse relevant is te kunnen selecteren, is aan elk taxon een code voor het parametertype, bijvoorbeeld FYTPT en de parametergroep bijvoorbeeld CHLOR, toegekend. De TWN is systematisch opgebouwd, met een parentstructuur die de verwantschappen tussen de verschillende taxa aangeeft. Derhalve vormen ook de parametertypen en -groepen een systematische eenheid. Aangezien analyses veelal een ecologische grondslag hebben, wil men sommige taxa bij meerdere typen analyses kunnen registreren (bijvoorbeeld diatomeeën in het fytoplankton, kleine vis tussen macrofauna en draadwieren tussen de macrofyten). Deze mogelijkheid bestaat alleen wanneer vóóraf lijsten met verschillende parametertypen worden samengevoegd.

==Waarom kunnen we niet gewoon de oude namen blijven gebruiken zolang de ecologie van al die opgesplitste soorten nog onduidelijk is?==

Als reden voor het (blijven) gebruiken van verouderde namen wordt veelal het vóórkomen van de desbetreffende naam in een van de ecologische beoordelingssystemen opgegeven. Dit nu lijkt het paard achter de wagen spannen: alleen door de nieuwe soortomschrijving met bijbehorende naamgeving te gebruiken komt men meer te weten over de ecologie van deze vormen. Dit gegeven weegt ruimschoots op tegen het feit dat die “nieuwe” soorten eventjes niet meedoen bij de beoordeling. Er gaat géén informatie verloren: de ecologische karakteristiek die aan de oorspronkelijke verzamelsoort hing suggereert slechts verbanden die er in werkelijkheid niet zijn. Systematiek – de ordening van soorten – is nu eenmaal dynamisch en vereist een doorlopende aanpassing van enerzijds de taxonlijsten en anderzijds de beoordelingssystemen. Dit besef lijkt echter slechts langzaam door te dringen bij ecologen.

==Waarom verwijzen sommige soorten door naar een genusnaam?==

Na opsplitsing van een soort is in veel gevallen niet meer te achterhalen wat de analist heeft bedoeld met de oorspronkelijke naam, aangezien (verwijzingen naar) beschrijvingen of figuren ontbreken. Doorverwijzen naar het genus is dan de enige optie om de waarneming te behouden. Hetzelfde geldt voor taxa die door verschillende auteurs verschillend worden “geïnterpreteerd” (zie onder) en voor combinatie-parameters waarin verschillende soorten zijn samengenomen die niet of niet goed zijn te onderscheiden (zie boven).

==Waarom hebben sommige variëteiten een herhaling van de “achternaam” van de soort zelf?==

Een soort wordt aangegeven met een genusnaam en het zogeheten epitheton. Het begrip soort omvat alle variëteiten die tot de desbetreffende soort worden gerekend. Op het moment dat de eerste “echte” variëteit van een soort wordt beschreven, “ontstaat” ook direct de variëteit die de oorspronkelijk beschreven vorm omvat: de nominale variëteit. Cocconeis placentula (een kiezelwier) is dus per definitie iets anders dan Cocconeis placentula var. placentula. Vaak wordt gesteld dat wat C. placentula is genoemd wel C. placentula var. placentula zal zijn geweest, maar dat is allerminst zeker, tenzij verwijzingen naar figuren en/of beschrijvingen voorhanden zijn. Helaas is dat echter zelden het geval. C. placentula omvat daarom naast var. placentula bijvoorbeeld ook var. euglypta en var. lineata.

==Waarom zijn zoveel namen veranderd?==

Het routinematig biologisch analyseren van watermonsters deed zijn intrede bij waterschappen etc. rond 1970, met het van kracht worden van de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater. De meeste toenmalige standaard determinatiewerken waren gebaseerd op lichtmicroscopische kenmerken van de organismen. Juist in die periode kwamen nieuwe technieken zoals electronenmicroscopie en moleculair onderzoek in gebruik. Deze technieken veroorzaakten welhaast een revolutie in de systematiek, met name in die van het fytoplankton. De nieuwe taxonomische inzichten werden echter veelal in losse artikelen gepubliceerd, en vonden slechts moeizaam hun weg naar de determinatiewerken. Deze “achterstand” moet nu in één keer worden goedgemaakt, zodat het aantal naamswijzigingen bij sommige groepen aanzienlijk is.

==Moet ik steeds de “nieuwste” naam voor een organisme gebruiken?==

In de meeste gevallen is in de TWN lijst de “nieuwste” naam ook de voorkeursnaam (preferred name). Er is geen absolute noodzaak deze namen te gebruiken (er wordt niet automatisch doorverwezen), maar aangezien deze namen de huidige taxonomische inzichten weerspiegelen is het wel aan te bevelen. Soms zijn immers vormen (variëteiten) van de soort afgesplitst en tot aparte soorten gemaakt. Bij oudere synoniemen bestaat de kans dat niet duidelijk is welke soort precies wordt bedoeld zodat informatie verloren kan gaan.

==Wordt iedere naamsverandering direct opgenomen in de TWN?==

Recente synoniemen of nieuwe namen die nog niet zijn opgenomen in de TWN worden ingevoerd zodra ze zijn aangevraagd. Wanneer grootschalige revisies van groepen organismen worden gepubliceerd zal van geval tot geval worden bekeken hoe daar mee om te gaan. Immers, als soorten worden opgesplitst heeft dit consequenties voor reeds verzamelde gegevens, die dan niet eenvoudig naar een nieuwe naam kunnen worden omgezet (tenzij een verwijzing naar determinatieliteratuur bestaat).

==Wat betekenen de cijfers tussen vierkante haken achter de naam?==

Onduidelijkheden in determinatiewerken (veelal ook al in de oorspronkelijke beschrijving en/of afbeelding) hebben geleid tot verschillen in interpretatie van de desbetreffende soort bij verschillende auteurs. In de praktijk komt het er dan op neer dat afzonderlijke auteurs aan geheel verschillende vormen eenzelfde naam geven. Vaak blijkt later dat deze verschillende interpretaties betrekking hebben op verschillende soorten. Het is dus van groot belang bij het determineren vast te leggen volgens welke interpretatie een bepaalde naam wordt gebruikt. Dat is in de TWN geregeld door een cijfer tussen vierkante haken achter de naam te plaatsen, en in het auteursveld de naam van de auteur(s) op te nemen volgens welke de determinatie heeft plaatsgevonden, voorafgegaan door “sensu” (Latijn = volgens). In een enkel geval is ter verduidelijking de naam van een of meer auteurs opgenomen voorafgegaan door “non” (Latijn = niet, soms ook: “nec” = en ook niet) om aan te geven dat die interpretatie juist niet is bedoeld.

==Hoe weet ik welk [nummer] ik bij het determineren moet gebruiken?==

Aan elke interpretatie, dus aan elk nummer hangt zoals gezegd een auteur van een determinatiewerk. Het is dus zaak dat men weet met welk werk men de betreffende soort heeft gedetermineerd. Ook voor soorten die men “uit het hoofd” kent geldt dat de determinatiekennis oorspronkelijk uit een boek of andersoortige publicatie komt. Daarbij is het vaak ook nog van belang om het jaartal van de uitgave te vermelden, zeker in die gevallen waar auteurs zelf frequent van opvatting wisselen (bijvoorbeeld diatomeeënspecialist Horst Lange-Bertalot!). Men moet zich goed realiseren dat het weglaten van deze “sensu” informatie bij de registratie van dergelijke taxa de waarnemingen waardeloos maakt.

==Wat betekenen s.s. en s.l. achter de auteursnaam?==

In aansluiting op bovengenoemde interpretatieverschillen van taxa bij verschillende auteurs, kan voor de duidelijkheid ook nog “sensu stricto” (afgekort s.str. of s.s.: in strikte zin, geheel volgens de oorspronkelijke beschrijving, in overeenstemming met het type) of “sensu lato” (afgekort s.l.: in ruime zin, met inbegrip van door sommige auteurs als aparte taxa opgevatte vormen) achter de auteursnaam en jaartal worden toegevoegd.

==Zijn die auteursnamen achter de soortnaam nu echt zo belangrijk?==

In de (combinatie van) auteursnamen en het jaartal van verschijnen van de publicatie ligt de systematische en nomenclatorische historie van het desbetreffende taxon besloten. Bij twijfel over een determinatie kan via deze gegevens altijd de oorspronkelijke, en dus doorslaggevende publicatie worden geraadpleegd. Bovendien is deze combinatie onderscheidend wanneer één naam door verschillende auteurs is gebruikt bij het beschrijven van geheel verschillende organismen. Tenslotte kan, door het gebruik van constructies met “sensu” en “non” onderscheid worden gemaakt wanneer een naam door verschillende auteurs verschillend is geïnterpreteerd.

==Waarom zijn veel 8-letter codes veranderd?==

Let op! Met ingang van mei 2019 is er een nieuwe versie van de TWN-lijst in gebruik genomen. In deze versie wordt de 8-lettercode (taxon zoekcode), die tot nu toe werd meegegeven bij het downloaden van de TWN-lijst, niet meer gebruikt.

Bij het opzetten van de TWN als antwoord op de geconstateerde chaos in codeland, bleek dat veel gebruikers toch graag de beschikking zouden hebben over een “hulpje” bij het efficiënt invoeren van analysegegevens. Sinds jaar en dag werd hiervoor het 8-letter acroniem gebruikt dat in 1988 was ontwikkeld door Verdonschot & Torenbeek. Besloten werd – na uitgebreid overleg met een aantal betrokkenen – als extra service (maar nadrukkelijk niet als onderdeel van de TWN lijst) een dergelijke invoertool aan te bieden. Echter, ook in deze “code” waren zoveel fouten geslopen dat het noodzakelijk was ze waar nodig te herzien. Bovendien moesten vele nieuwe codes worden toegekend door het sterk toegenomen aantal taxa. Door dit geautomatiseerd te laten gebeuren kon worden voorkomen dat er wederom fouten in zouden sluipen; wél werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt van reeds in gebruik zijnde codes. Een grote beperking hierbij is dat er slechts 8 posities beschikbaar zijn (4 voor het genus en 4 voor species en lager), een erfenis uit het computerverleden. Helaas worden deze acroniemen ook. gebruikt als sleutelveld bij beoordelingen met behulp van EBEO-systemen, zodat wijzigingen ook hier zullen moeten worden doorgevoerd.

==Wat is de betekenis van de statuscodes achter elk record in de TWN?==

Aan elke taxonnaam is een status toegekend die weergeeft of de betreffende naam de voorkeursnaam is, of een synoniem, of niet gebruikt moet worden vanwege veranderd inzicht (interpretatie) of een fout in de TWN. Bij het raadplegen van de TWN via de site wordt de omschrijving van deze status bij de taxa weergegeven, in de download staat in de kolom status echter een getal. Voor de duidelijkheid worden getallen en bijbehorende omschrijvingen hieronder weergegeven:
{| class="table"
|-
! Statuscode!! Omschrijving !! Toelichting
|-
| 10 || Preferred name || 
|-
| 20 || Synonym || verwijst naar een andere (preferred) naam op hetzelfde taxonomische niveau, een taxonnaam met een twijfelachtig concept 
|-
| 30 || Dubious taxon concept|| wordt doorverwezen naar een naam op hoger (betrouwbaar) taxonomisch niveau (zie ook vraag 9)
|-
| 80 || Non-taxonomic species group || Groepen en aggregaten zijn uitsluitend te vinden bij de macroinvertebraten (zie ook vraag 6) 
|-
| 91 || TWN error (do not use)|| Fouten welke in de TWN zijn geslopen worden als zodanig aangegeven maar kunnen niet automatisch uit de TWN worden verwijderd omdat niet valt uit te sluiten dat ze (nog) ergens in gebruik zijn. 
|-
| 92 || Change of interpretation (do not use) || Wellicht de belangrijkste code is die welke aangeeft dat de interpretatie van een naam is gewijzigd, veelal door het verschijnen en/of gebruiken van nieuwe determinatieliteratuur. De oorspronkelijk ingevoerde naam wordt dan vervangen door twee of meer namen met een volgnummer ([1], [2], [3], etc.; zie ook vragen 15 en 16) Één van deze namen zal dan de interpretatie van de oorspronkelijk ingevoerde naam hebben gekregen (vaak [1], en aangegeven met s.s.;). Ook namen met gewijzigde interpretatie kunnen niet zomaar uit de TWN worden verwijderd.
|}