Historie Aquo-standaard

De Aquo-standaard, of liever gezegd de Aquo-standaard en haar voorlopers, is één van de oudste semantische sectorstandaarden die we in Nederland kennen. Dit is ook logisch, want het waterbeheer heeft altijd al om samenwerking gevraagd. Er waren en zijn veel organisaties actief terwijl het water zich niet aan grenzen houdt.

Voorlopers van Aquo

Adventus

Waterschappen zijn snel na de opkomst van informatiesystemen gaan samenwerken om te komen tot een gezamenlijke standaard. Onder begeleiding van de Unie van Waterschappen werd zo in 1994 – 1995 het Adventus stelsel ontwikkeld. In dat stelsel waren, naast een gegevenswoordenboek, ook domeintabellen, symbolen en een Logisch Model (Adventus) beschikbaar. Het Adventus stelsel is door nagenoeg alle waterschappen omarmd en gebruikt bij de ontwikkeling van informatiesystemen, zoals GIS-6 en Intwis, de voorlopers van het huidige IRIS. In 2000 is door de waterschappen, parallel met de ontwikkeling van het InformatieModel Ruimtelijke Ordening (IMRO), een InformatieModel WAter (IMWA) ontwikkeld. In IMWA zijn alle geografische objecten uit het Logisch Model Adventus overgenomen. Het IMWA vormt nog altijd de basis van de informatiemodellen van Aquo. Uiteraard is er, met name in de techniek, in al die jaren wel het één en ander veranderd aan IMWA.

Donar en Omega

De waterschappen waren niet de enige waterbeheerders die initiatieven voor standaardisatie ontplooiden. Ook Rijkswaterstaat was druk bezig met een gestandaardiseerd systeem voor de opslag van meetgegevens: DONAR. Het model voor meetgegevens dat hierin werd gebruikt, is (deels) overgenomen door de waterschapen in Adventus, als het ‘cluster Metingen'. Naast het ontwikkelen van een centraal systeem voor metingen is binnen Rijkswaterstaat ook hard gewerkt aan het standaardiseren van begrippen. Dit is gedaan door het opzetten van een ‘waterwoordenboek': Omega.

CIW standaard

Midden jaren '90 kwam het ‘integraal waterbeheer' als begrip in zwang. Waar waterbeheerders voordien vooral binnen het eigen beheergebied bezig waren, ging vanaf toen steeds meer aandacht uit naar landelijke afstemming. Om dit te bevorderen werd de Commissie Integraal Waterbeheer (CIW), met toen kroonprins Willem-Alexander als voorzitter, opgericht. Eén van de werkgroepen onder deze CIW, WG5, hield zich bezig met gegevensuitwisseling. Deze werkgroep voegde de standaarden van de waterschappen en Rijkswaterstaat voor meetgegevens samen tot één landelijke afspraak voor de uitwisseling van waterkwaliteitsgegevens. Een belangrijk onderdeel van deze set met afsprak waren de domeintabellen en waarnemingssoortnummers.


Ontstaan Aquo

In 1997 onderkenden de waterbeheerders (Rijkswaterstaat, Unie van Waterschappen en Interprovinciaal Overleg) dat gegevensuitwisseling steeds noodzakelijker werd. In dit kader ondertekenden deze partijen een convenant waarin onder andere standaardisatie en samenwerking waren opgenomen. Na een aantal studies is in 2002 besloten tot de oprichting van een gemeenschappelijke beheerorganisatie: de InformatieDesk standaarden Water (IDsW). Als bruidsschat ontving IDsW de standaarden die al ontwikkeld waren met de opdracht deze om te vormen tot één integrale standaard. Na een prijsvraag en een studie is deze standaard tot ‘Aquo' gedoopt. Leuk weetje: Aquo betekent water in de kunsttaal ‘Ido' (een kunsttaal is een verzonnen taal, zoiets als Esperanto). De Aquo-standaard bestond bij oprichting van IDsW uit:

*InformatieModel WAter, met de daarin opgenomen domeintabellen
*Logisch Model Aquo (voorheen Adventus), met de daarbij behorende domeintabellen
*Waarnemingssoorten en de daarbij behorende domeintabellen
*(Gegevens)woordenboek
*Woordenboek Omega

Integratie

Al vrij snel na de oprichting van IDsW werd duidelijk dat, hoewel alle onderdelen van de Aquo-standaard een vergelijkbare afstamming kenden, er in de loop van de tijd verschillen waren ontstaan. Daarom is IDsW begonnen met het samenvoegen en opschonen van met name de domeintabellen en de woordenboeken. Alle woordenboeken werden samengevoegd tot één enkel woordenboek: het Aquo-lex. Het traject rondom de domeintabellen heeft enkele jaren geduurd. IDsW beoordeelde tabel voor tabel en waarde voor waarde hoe ze binnen de standaard pasten en of ze niet dubbel waren met een andere waarde. In totaal zijn zo'n 550 tabellen met in totaal zo'n 30.000 waarden beoordeeld.

Uitwisselmodellen

Toen Rijkswaterstaat (RWS) de ontwikkeling van een nieuw systeem voor meetgegevens startte (WADI), bleken de inzichten uit dit traject niet goed meer te passen op die uit het Logisch Model Aquo. Aangezien beide modellen met name gericht waren op de opslag van gegevens, zou het verheffen van het nieuwe RWS / WADI model tot formele Aquo-standaard uiteindelijk leiden tot aanpassing van waterschapssystemen, zoals IRIS. De verschillen in techniek waren echter dusdanig groot dat veel waterschappen dit als onwenselijk beschouwden. Op basis daarvan werd in 2004 een studie uitgevoerd naar de toekomst van Aquo. Het belangrijkste resultaat van die studie was het advies om Aquo terug te brengen tot de ‘kern'. Als kern werd benoemd ‘die gegevens die uitgewisseld worden tussen waterbeheerders'. Door deze breuk is de weg geopend voor waterbeheerders om eigen systemen met een eigen inrichting te ontwikkelen, terwijl daarbij toch op gezamenlijke uitwisseling werd gestuurd.

Eén uitwisselmodel vormde al een onderdeel van de Aquo-standaard: het IMWA. IMWA bevatte echter onvoldoende gegevens om de rapportageprocessen tussen waterbeheerders te kunnen ondersteunen. Daarom werd, op basis van IMWA, een aantal Uitwisselmodellen ontwikkeld (UM Aquo). De uitwisseling van meetgegevens was het meest prangend. Daarom werd als eerste het Uitwissel Model Aquo Metingen neergezet. Vervolgens werd, naar behoefte, steeds een nieuwe loot aan deze UM Aquo stam toegevoegd. Na Metingen volgden UM Aquo KRW, UM Aquo Normen en tot slot UM Aquo Waterwet.

Voor het uitwisselen van meetgegevens gold dat UM Aquo Metingen niet gebruikt kon worden voor biologische gegevens. En dat er ook een informatiemodel ontwikkeld was voor het uitwisselen van meetgegevens in de bodemsector. Maar waar ligt de grens tussen bodem en water en welke (open)standaard moeten laboratoria gebruiken als zij zowel water als (water-)bodem analyses uitvoeren? Daarom hebben het IHW en het SIKB gezamenlijk het informatiemodel IM Metingen ontwikkeld. Het SIKB heeft dit in 2013 geïmplementeerd, het IHW in december 2015. IM Metingen vervangt het UM Aquo Metingen en is geschikt voor het uitwisselen van zowel chemische als biologische meetgegevens.

Ook de overige UM Aquo modellen worden vanaf 1 januari 2018 niet meer beheerd door het IHW. UM Aquo Normen is vervangen door IMWA Normen, UM Aquo KRW en UM Aquo Waterwet werden niet (meer) gebruikt. IMWA is inmiddels uitgebreid met IMWA Waterveiligheid (december 2015), IMWA Watersysteem en IMWA Normen (december 2017). En de verwachting is dat in de toekomst nieuwe modellen voor de uitwisseling van (KRW-) maatregelen en monitoringprogramma’s aan het IHW zullen worden aangeboden voor opname in de Aquo-standaard. Kortom Aquo ontwikkelt mee met de behoeften in de watersector.

Model Driven Design

Om gebruikers beter te kunnen ondersteunen bij het gebruik van de standaard is IHW in 2020 het Model Driven Design gaan toepassen. Hiermee wordt een duidelijke scheiding gemaakt tussen het semantische model en de uitwisselmodellen en berichtenmodellen.

Overdracht beheer

In 2003 is IDsW als beheerorganisatie voor Aquo opgericht. De evaluatie in 2006 leidde tot een verlenging van IDsW tot en met 2010. In 2010 volgde een nieuwe evaluatie over het beheer van de standaard. In die tijd bleek er behoefte te zijn aan het centraal beheren van informatiestromen, standaarden en informatiesystemen op grotere schaal. Deze behoefte paste niet binnen de opdracht van IDsW. Om die reden is het Informatiehuis Water (IHW) opgericht. Daarmee is het beheer van de Aquo-standaard per 1-1-2011 overgegaan naar het IHW.